Cavia's & Gezondheid: Doe je eigen Cavia-APK

 

Al twee jaar organiseren wij als Caviahuis Nijkerk de Cavia-APK. Een manier om jouw cavia een gezondheids-check te geven, maar ook om de cavia goed te verzorgen. Een cavia-APK kan je één keer in de week of één keer in de twee weken uitvoeren. Zo blijf je op de hoogte over de gezondheid en omstandigheden van je cavia. Graag geven we jullie een heldere uitleg en plan van aanpak. Zo hopen we dat steeds meer mensen dit zelf kunnen gaan doen. En zo verbeteren we het welzijn van cavia's door heel Nederland.

Bij al onderstaande stappen geldt het volgende:

Kom je iets afwijkends tegen? Maak een afspraak bij een caviakundige dierenarts!
 Als je twijfelt of je naar de dierenarts moet kan je Caviahuis Nijkerk gerust om advies vragen. App dan even een foto/filmpje van de bevindingen door. 

Inhoudsopgave

1. Benodigdheden
2. Wegen
3. Controle van de vacht/huid
4. Controle van de oogjes en oortjes
5. Controle van de tanden
6. Controle van de voetjes/voetzolen
7. Overige medische controle
8. Nageltjes knippen
9. Oortjes schoonmaken
10. Berenschoonmaak
11. Zeugenschoonmaak
12. Knippen & Scheren
13. Wassen & Drogen
14. Borstelen

1. Benodigdheden

Dit zijn de algemene spullen die je, als je alle stappen uitvoert, nodig hebt. Voel je vrij om dit aan te passen op jouw eigen cavia, niet alle stappen zijn op alle cavia's van toepassing.

- Oude krant, oude handdoek of knuffellap

- Weegschaal

- Nagelschaartje

- Wattenstaafjes

- Watjes

- Keukenrol/toiletpapier 

- Olie (bijv. Neutral Babyolie)

- Babydoekjes (billendoekjes/snoetenpoetsers, zo parfum-vrij mogelijk)

- Borsteltje (het juiste borsteltje vind je hier)

- Scherpe schaar

- Scheerapparaat

- Knaagdierenshampoo

- Handdoek om af te drogen

- Föhn 

- Schaaltje (lauwwarm) water

Als laatste is het belangrijk om bij te houden wat je doet en vindt. Zo voorkom je dat je iets overslaat en heb je alle gegevens bij de hand als je een keer naar de dierenarts moet. Hiervoor hebben wij een simpel mapje ontworpen. Deze kan je hier downloaden. 

Wil je liever een uitgebreide, mooi opgemaakte versie? Bijvoorbeeld om toe te voegen aan je eigen bulletjournal? Die vind je tegen een kleine vergoeding hier.

2. Wegen

Het is belangrijk om je cavia iedere week/twee weken te wegen. Gewicht zegt namelijk een hoop over hoe de cavia zich voelt. Het gewicht van een cavia kan soms wel 100 gram verschillen per week, dit is heel normaal. Het is abnormaal als de cavia ineens erg af begint te vallen, dit is vaak een teken van ziek zijn. 

Een abnormale toename in gewicht kan door verschillende dingen komen. Soms kan een cavia toch ineens wat veel gegeten hebben en "gewoon" zwaarder worden, dan is er niks aan de hand. Ze kunnen natuurlijk ook zwaarder worden door een zwangerschap of een kwaaltje. Over het algemeen is een afname in gewicht veel zorgelijker dan een toename in gewicht. 

3. Controle van de vacht/huid

Controleer de vacht/huid van de cavia altijd op onregelmatigheden als kale plekken, kleine bewegende stipjes, wondjes en huidschilvers. Een kale plek (zoals bovenstaande foto) kan namelijk duiden op een schimmel, schurft of luizenplaag. 

Je kijkt ook altijd even of de vacht erg overeind staat of bijvoorbeeld dof is. Een cavia vacht hoort mooi te glimmen, dat is een teken van gezondheid. 

Om de vacht te controleren wrijf je tegen de haren in van de kont naar de neus. Zo komen de haren overeind en kan onder de haren gekeken worden. Vooral bij langharige cavia's is het belangrijk goed de haren aan de kant te halen en de hele cavia te bekijken. 
Vergeet ook niet om de buik en pootjes te bekijken, maar ook de haren rondom de ogen. De oren hebben vaak weinig/geen beharing, check de oren wel. Schimmels gaan vaak in en op de oorschelpjes zitten, dit zie je aan witte schilveringen op het oor.  

Eventuele wondjes kan je insmeren met bijv. Honingzalf (dermielzalf), dit ontsmet, verzacht en bevorderd genezing.

Het is normaal dat cavia's achter beide oren een kale plek hebben, dit hebben alle cavia's. Dit zie je op de foto rechts.

4. Controle van de oogjes

Controleer ook altijd de oogjes op beschadigingen. (Let op: bovenstaand voorbeeld is extreem, deze cavia heeft ook schimmel boven het oog.) Een beschadigd oogje kan een klein wit puntje in het oogje zijn, maar ook een krasje of blauwkleuring van het oog. Een blauwe waas kan ook een teken van staar zijn, dit is soms lastig te onderscheiden. 

Steekt er een stukje hooi, zaagsel of bijv. een haar uit bij het oogje, haal deze dan altijd weg. Dit kan voor irritatie en beschadigingen zorgen. 

Cavia's kunnen ook een spekoogje hebben, een voorbeeld daarvan zie je op de foto
hiernaast. Een spekoogje is in principe niet schadelijk. Wel kan het stukje huid uitdrogen, cavia's kunnen namelijk niet knipperen. Hiervoor zou je een zalfje kunnen halen bij de dierenwinkel, dit is namelijk vitamine A oogzalf. Er zitten dus geen medicijnen in, maar het kan wel gebruikt worden om het oogje vettig te houden. Is er echt een beschadiging, haal dan zalf bij de dierenarts.

5. Controle van de tanden

Het gebit van een cavia is gevoelig voor problemen. Het moet constant slijten en de stand moet goed zijn. Cavia's met gebitsproblemen komen erg veel voor. De kiezen kunnen we zonder narcose niet bekijken, maar de snijtanden wel. 

Het is belangrijk dat deze tanden mooi wit zijn, zonder lijntjes, bruinkleuring of barstjes. Ze horen netjes op elkaar aan te sluiten. Het vormpje van de ondertanden in het vormpje van de boventanden. Een bruinkleuring van de tanden duidt op een tekort aan vitamine C. Voer je al het juiste voer en groenvoer? Overweeg dan extra vitamine C bij te geven.

Zie je erge scheefgroei van de tanden of bijvoorbeeld gespleten of te lange tanden? Neem dan contact op met de dierenarts. Knip de tanden nooit zelf bij! Dit zorgt voor meer problemen.  

6. Controle van de voetjes/voetzolen

Tijdens deze controle is het belangrijk om de voetjes schoon te maken. Verwijder eventuele poep van de voetjes en haal het weg rondom de nageltjes. Zo kan je goed het voetje bekijken. 

Controleer of de nageltjes geknipt moeten worden

Het knippen van de nageltjes wordt in die stap uitgelegd. 

Controleer of er eelt aanwezig is rondom het voetje. 

Eelt zie je hier op de foto. Bij de stap nageltjes knippen leggen we uit wat je hier mee doet. 

Controleer of de voetzooltjes niet droog en schilferig zijn. 

Als de voetjes erg droog of geïrriteerd ogen, kan je dit insmeren met vettige zalf. Honingzalf, vaseline of uierzalf zijn vaak goede opties hiervoor.

Controleer of er geen spraken is van doorligplekken/roodheid of bumblefoot.

Op de foto bovenaan zie je het verschil tussen roodheid en een "normaal" voetje. Bumblefoot is gevaarlijk voor de cavia en het is belangrijk dat dit op de juiste manier behandeld wordt. Bumblefoot zie je op de foto hieronder.

7. Overige medische controle

Bij deze controle voel je of er bulten aanwezig zijn, of de buik anders aanvoelt en check je hoe de cavia ademhaalt. 

Voel met je vingers voorzichtig het lijfje van de cavia. Check onder de kin, in de okseltjes/liezen, rondom de geslachtsdelen/tepels, de rug, zijen en billen van de cavia en achter de oren. Zo heb je de hele cavia gehad. Als je bulten voelt is dit een reden om de cavia na te laten kijken. Bulten kunnen diep onder de huid zitten en grillig aanvoelen, maar ze kunnen ook oppervlakkig zitten en mooi rond zijn. 

De buik van de cavia's kan je voorzichtig voelen door met de vingers te tasten, zoals op naastgelegen foto. Je voelt dan of het anders voelt dan wat je gewend bent van jouw cavia. Daarom is het belangrijk ook dit regelmatig te doen. Als je weet wat normaal is, weet je ook wanneer het afwijkt. 

De ademhaling bekijk je echt met de ogen. Zie je de flanken heel erg bewegen, of bewegen juist de schoudertjes wat meer. Ook hier geldt: weet wat normaal is, dan weet je ook wat afwijkt voor jouw cavia. Op de video zie je een cavia die "normaal" ademhaalt en daarna een cavia die afwijkend ademhaalt.

Luister ook voor de ademhaling. Deze hoort geruisloos te zijn. Hoor je de cavia erg knorren, snotteren of piepen, dan is dit reden voor een dierenarts bezoekje. Cavia's kunnen zich ook verslikken, het reutelen hierdoor gaat dan vaak snel over. Hou daarom als je iets merkt de cavia goed in de gaten, wordt het erger en gaan ze meer klachten vertonen trek dan gelijk aan de bel. 

8. Nageltjes knippen

Nageltjes knippen is iets wat frequent moet gebeuren. Hoe vaak dit is verschilt wel per cavia. Jonge cavia's wat minder vaak, oudere cavia's meestal wat vaker. Je kan ze knippen omdat ze echt te lang zijn, maar het mooiste is als je het bijhoudt en ze nooit echt te lang worden. Bij jonge dieren zijn de nageltjes vaak kort, maar wel scherp. Dan kan je een heel klein puntje knippen, puur om de scherpte wat te minderen. 

Cavia's met zwarte nageltjes zijn lastiger te knippen. Hebben ze ook witte nageltjes, vergelijk ze dan hiermee. Zo niet, dan is het veelal een gokje. Knip heel voorzichtig, beetje bij beetje en nooit te veel in één keer. 

Knip je bloed? Doe een keukenpapiertje of handdoekje om het voetje en zet met je vinger druk op het topje wat je te ver hebt geknipt. Zo druk je het wondje dicht en zal het bloeden uiteindelijk stoppen. Wij raden aan niet met meel en andere middelen aan de gang te gaan, want er bestaat dan een kans op infectie. 

Eelt kan je ook voorzichtig een beetje wegknippen. Eelt is met een pijl aangegeven op onderstaande foto. Daar voelt de cavia niks van. Knip niet te ver! Er kan beter een klein stukje eelt blijven zitten dan dat er te ver wordt geknipt en er een wondje ontstaat. 

 9. Oortjes schoonmaken

Veel mensen weten dit niet, maar de oren van cavia's kunnen, net zoals de onze, vies worden. Door oorsmeer, maar ook door huidschilfers die in het oor blijven plakken. Deze vieze oren komen veel voor bij cavia's met een droge huid en bij Teddy-rassen. Kijk ongeacht het ras toch altijd de oren na en maak ze schoon als dat nodig is. Heb je een cavia met zwarte oren? Dan zijn de schilfers zwart en dus de troep die uit het oor komt ook. Schrik hier dan ook niet van. 

Om te beginnen druppel je een klein beetje olie (babyolie Neutral) in het oor. Je vouwt het oor dan "dicht" en masseert het even in. De cavia vind dit erg kietelen en zal dus met zijn kopje gaan schudden. Laat het oor los en laat de cavia schudden. Dan vliegen de eerste troepjes al uit het oor. Vervolgens kan je met een babydoekje/nat watje en wattenstaafje het oor schoonmaken. Begin met de binnenkant van de oorschelp. Het belangrijkste is om, net als bij mensen, niet te diep met het wattenstaafje in het oor te gaan. Als je het oor open houdt zie je vaak al stukjes vuil, probeer deze er voorzichtig uit te halen met het staafje. Pas op dat je ze niet verder het oor in duwt. Zitten ze diep, maar kan je ze wel zien, probeer dan met een pincet het vuiltje vast te pakken en uit het oor te halen. Raak hierbij verder het oor niet aan en duw niet te ver in het oor! Daar is een pincet te scherp voor. 

10. Berenschoonmaak

De berenschoonmaak is onze redelijk discrete term voor het schoonmaken van de geslachtsdelen. Dit is vooral bij beren (mannetjes) erg belangrijk. Hiervoor beginnen we met een kleine anatomie les. Cavia's zijn net als mensen allemaal ander, de ene cavia ziet er dan ook van onder anders uit dan de ander. (let op: bij gecastreerde beren zijn de ballen verwijderd en hangt hier wat losse huid of loopt het gewoon over naar de liezen). 

Het "Berengat" is de opening tussen de ballen, als het ware een soort holte waar zich ook de anus bevindt. Beren maken een soort smeer aan, erg plakkerig, maar de geur trekt caviadames aan. Voor mensen is dit een geur die je je bijna niet voor kan stellen. Ontzettend vies. In die holte blijft nog wel eens wat van dat smeer zitten, samen met poep, hooi, zaagsel en alles waar de beer maar met zijn billen door heen kan lopen. Dit verzamelt zich in die holte. Als dit niet schoongehouden wordt kan dit er voor zorgen dat de beer niet zo makkelijk meer kan poepen, de anus zit namelijk ook op deze plek. Om dit vrij te houden moet je dit dus schoonmaken. Gecastreerde beren hebben hier vaak minder last van dan ongecastreerde beren. maar beide moeten regelmatig schoongemaakt worden. 

Het handigste en prettigste is om hiervoor even handschoenen aan te doen, of je vingers even in een babydoekje te wikkelen. Spreidt dan het gat open door de ballen opzij te trekken, zoals op de foto (Let op: Brownie van de foto is een castraat en wat ouder, het ziet er dus wat minder strak uit). Nu kan je met babydoekjes/natte watjes en wattenstaafjes dit "hol" schoonmaken. Probeer met de wattenstaafjes de samengeklonterde viezigheid te verwijderen. We weten dat dit een ontzettend smerig klusje is, maar je beer is je heel dankbaar als je dit toch doet. Heb je het nooit eerder schoongemaakt? Bereid je dan voor op een vervelend klusje. Als je dit regelmatig bijhoudt, zal het ook minder vies zijn en makkelijker schoon te maken. 

De penis zit bij cavia's zoals veel dieren verstopt in het lichaam. Als je boven de voorhuid voelt, kan je een soort staafje voelen lopen. Dit is de hele penis. Deze kan je door boven, rond en op het staafje op de juiste manier te drukken, uit de schacht halen. 

Waarom is dit nodig? Ook rondom de penis kan smeer ophopen en viezigheid achterblijven. Als je dit niet schoonmaakt kan dit lijden tot enorme klonteringen. Hierdoor kan de penis niet vrij bewegen, wordt hij bekneld en dit lijdt weer tot moeite met plassen en soms zelf nare ontstekingen. 

Als je de penis uit de schat hebt gehaald kan je de wit/gele smeer rondom de penis weghalen met babydoekjes of natte watjes. Ook dit is geen fris klusje, maar de beer zal je er heel dankbaar voor zijn. Ook hier geldt dat gecastreerde beren er iets minder last van hebben, maar beide moeten regelmatig schoongemaakt worden. 

11. Zeugenschoonmaak

Ook zeugen zijn eens in de zoveel tijd vruchtbaar en maken dan nog wel eens wat viezigheid aan. Cavia's hebben vaak de neiging om een beetje in hun eigen vuil te liggen, vooral bij zeugen wordt hierdoor de onderkant vies. Deze schoonmaak is aanzienlijk minder uitgebreid en vies dan bij beren gelukkig. 

Met een babydoekje of natte watjes kan je vrij gemakkelijk de vulva van het zeugje schoonvegen (zoals op de foto). Je hoeft niet ergens "binnen in" schoon te maken, alleen de buitenkant. Als je dit schoon houdt komen er ook minder bacteriën rondom het geslachtsdeel, wat de kans op infecties verkleind. 

12. Knippen & Scheren

Bij cavia's met lang haar kan je de haren knippen. Zo slepen ze minder over de grond en dat heeft een paar voordelen. De cavia heeft hierdoor geen last van zijn haren, hij kan zich vrij en gemakkelijk bewegen, de kans op klitten wordt kleiner, er blijft minder vuil in hangen en er wordt niet tegen aan geplast wat de hygiëne verbeterd. 

Wij knippen de haren, bij cavia's met hangend haar, eigenlijk altijd tot net boven de grond. Zodat de cavia vrij kan bewegen. Bij cavia's met rechtopstaand haar knippen we de haren korter, zodat alles er weer een beetje toonbaar uit ziet. Op de kont knippen wij de haren in een boogje iets hoger, zodat er een weg vrij komt voor plasjes. Cavia's plassen namelijk naar achteren en niet omlaag. Dit zie je op de foto hiernaast. 

Op het filmpje zie je hoe wij een CH-teddy bijknippen. 

Als er eventuele klitten in de vacht zitten is het beter om die er uit te knippen of te scheren dan om ze eruit te kammen. Kammen is vaak erg gevoelig en doet soms zelfs zeer bij de cavia. Een klit er uit knippen ziet er misschien minder mooi uit, maar daar heeft de cavia geen last van. We kiezen voor scheren als de klitten te dicht op de huid zitten om te knippen. 

Scheren doen wij verder alleen in de zomer, als het erg warm is. Sommige cavia's hebben een ontzettend dikke lange vacht. Wij scheren ze dan natuurlijk niet helemaal kaal, maar wel een stuk korter, zodat ze de zomermaanden makkelijker door kunnen komen. Soms komt er zo veel haar af dat je bijna niet meer ziet wat nou de cavia is. 

13. Wassen & Drogen

Cavia's kan je ook wassen. Wel zijn ze ontzettend gevoelig voor tocht, kou en een vochtige omgeving. Daarom is het beter ze niet te wassen tenzij het echt nodig is. Was ze dan ook altijd met lauwwarm water. 

De meeste cavia's worden vooral rond hun kont wat viezig. Daarom kan je ze ook alleen een "billenbadje" geven. Je maakt hierbij alleen de billen nat, sopt ze in en droogt ze weer af. Daardoor blijft de rest van de cavia droog en loop je minder risico op verkoudheden. 

Als je cavia wel helemaal vies is kan je de cavia helemaal wassen. Zorg hierbij altijd dat het water niet in de oren komt. En zeep niet in de oren, ogen, neus en mond komt. Zelf wassen wij vaak tot aan de oren. Maak de cavia lekker nat onder de kraan, zet hem daarna op een handdoek en sop hem in met knaagdierenshampoo. Spoel de cavia vervolgens onder de kraan weer af. 

Als je gaat drogen wikkel je de cavia lekker in een warme handdoek. Je kan er voor kiezen om de cavia dan gewoon te laten zitten in de handdoek, maar je kan ook een beetje afdrogen ermee, net zoals je bij jezelf doet. Heb je een föhn in huis? Dan kan je de cavia, als de ergste nattigheid is gedroogd met de handdoek, gerust droog föhnen. Laat de cavia wel altijd even wennen aan het geluid en de wind van de föhn. Zet de föhn niet te warm, maar zeker ook niet te koud, hou altijd je hand bij de haartjes die je droog föhnt. Zo kan je voelen als het te warm of te koud is, maar kan je ook door de haartjes heen woelen om het goed droog te maken. 

Als je de cavia terug zet in het hok is het fijn als ze een lekkere berg hooi hebben om in te kruipen of bijvoorbeeld stoffen huisjes. Die zijn lekker warm en zo droogt het laatste restje water ook op. 

14. Borstelen

Borstelen doen wij vaak na het eventuele wassen en scheren, behalve bij teddy-rassen. 

Bij veel cavia's kan je met een borsteltje een beetje de losse haren uit de vacht halen. Dit voorkomt klitten. Het is niet perse noodzakelijk om ze te borstelen, ook niet als ze lang haar hebben. Lunkarya's (en gelijke haarsoorten) kan je bijvoorbeeld beter helemaal niet borstelen. Dan breken de haren af en dat is niet fijn voor de cavia. In plaats daarvan pluk je met je vingers de zaagseltjes en hooitjes uit de vacht en onderhoudt je de vacht met knippen en scheren. 

De cavia's die je wel moet borstelen zijn Teddy's. Met name de kortharige (US-teddy's en kruisingen). Zij hebben een dubbele vacht, waardoor de onderste uitgevallen haren in de bovenste laag blijven zitten. Door hun droge huid hebben ze ook veel huidschilfertjes, dit alles zorgt voor flinke jeuk en een dof uitziende vacht. Door de jeuk kunnen kale plekken ontstaan. Caviahuis Nijkerk ziet regelmatig Teddy's die weken behandeld worden voor
schimmel/schurft en dit niet blijken te hebben. Om dit te voorkomen borstel je ze met een speciaal borsteltje zoals op de foto. (Let op: op de kleine haakjes moeten altijd dopjes zitten) Je kamt ze dan goed door en er komen dan vaak grote plukken haar vrij. Je ziet vrijwel gelijk dat de vacht weer begint te glimmen. Hou je dit regelmatig bij, dan blijft de vacht ook mooi en heeft de cavia geen last van de losse haren. 

We hopen natuurlijk dat deze informatie voldoende is om jullie op gang te helpen. Heb je vragen? Stel ze gerust via whatsapp of mail aan Caviahuis Nijkerk. 

Nogmaals geldt bij al bovenstaande stappen het volgende:

Kom je iets afwijkends tegen? Maak een afspraak bij een caviakundige dierenarts!
 Als je twijfelt of je naar de dierenarts moet kan je Caviahuis Nijkerk gerust om advies vragen. App dan even een foto/filmpje van de bevindingen door. 

Wij zijn geen dierenartsen en kunnen alleen spreken uit onze eigen ervaring in de opvang en vanuit onze cavia APK. Wij hebben van dierenartsen en andere ervaringsdeskundigen mogen leren, om zo onze eigen adviezen samen te kunnen stellen. Enige schade aan het dier bij uitvoeren van bovenstaande stappen is dan ook niet toe te eigenen aan dit blog of de makers ervan.